O czym jest ta książka? Dlaczego warto ją przeczytać? Wstęp profesora Bogdana de Barbaro do książki „Jak wychować nazistę” jest najlepszą odpowiedzią na postawione pytania. Reportaż o fanatycznej edukacji, pokazuje jak można człowieka pozbawić wolności wewnętrznej, przekonać do zabijania, a on nadal będzie radosny i szczęśliwy.
To co działo się w systemie edukacyjnym nazistowskich Niemiec, miał sposobność poznać podczas wizytacji Gregor Ziemer, będący w latach 1928-1939 w Berlinie dyrektorem Szkoły Amerykańskiej pod patronatem amerykańskiego ambasadora i amerykańskiego konsula generalnego. Dzięki jego niemal beznamiętnej relacji poznajemy odpowiedź na niezrozumiałe do dziś pytanie, jak stało się to możliwe, że miliony zwykłych Niemców z własnej i nieprzymuszonej woli uwierzyło jednemu człowiekowi, który wprost namawiał ich do zabijania i niszczenia wszystkiego, co nie było niemieckie, tylko dlatego, że było inne, więc gorsze. Autor pokazuje funkcjonowanie w latach trzydziestych ubiegłego wieku niemieckiego szkolnictwa na wszystkich poziomach, począwszy od nauki sześciolatków w Grundschule, poprzez młodzież ze szkoły średniej aż do studentów uczelni wyższych. Opisuje za pomocą jakich mechanizmów przemoc i nienawiść mogły się rozprzestrzeniać. Powszechnymi metodami było nazistowskie pranie mózgów, wściekła indoktrynacja, propagandowy przekaz polegający na prostych kłamstwach, wskazywanie potencjalnych wrogów jako przyczyny wszelkiego zła. Ten sposób formowania młodego człowieka wiązał się z uruchomieniem silnych emocji, najczęściej lęku i agresji, które były politycznie zagospodarowane. W efekcie cywilizowane stare niemieckie społeczeństwo zmieniało się w zbiorowość zaprogramowanych robotów.
Po przeczytaniu książki zdajemy sobie sprawę, że jest to wstrząsająca aktualna opowieść i że bezwzględnie należy przeciwstawiać się złu, za które odpowiada człowiek. „Zawsze człowiek i tylko człowiek. Żadne stworzenie poza człowiekiem nie posługuje się słowem, które może być narzędziem zbrodni, słowem które kłamie, słowem które kaleczy, zaraża…” [cyt. Tadeusz Różewicz Unde malum?] I znowu pojawia się słowo, jako najskuteczniejsze narzędzie walki, najlepsza broń… i przychodzi mi na myśl powieść Markusa Zusaka „Złodziejka książek”…
Reportaż Gregora Ziemera jest również ostrzeżeniem, przed tym co może się stać, jeśli edukację naszych dzieci oddamy w ręce fanatyków. To od hartu ducha i odwagi nauczycieli na całym świecie zależy, by żadna szkoła nie służyła jakiejkolwiek polityce czy partii. By edukować dla życia, demokracji, by rozbudzać zainteresowanie tym co inne, poznawać inne kultury, być tolerancyjnym, empatycznym, pomocnym słabszym i chorym, odważnie wyrażać swoje zdanie i akceptować odmienność. Takie podejście do nauki i wychowania wniesie w życie więcej radości i optymizmu.
Choć pewne opisy w książce są drastyczne i przerażające, to wcale nie musimy popadać w marazm, nie musimy też bujać w obłokach, idealizując nasz świat do bajki. Wystarczy tylko właściwie zrozumieć naszą skomplikowaną rzeczywistość, niepozbawioną kłamstwa, nienawiści, zazdrości i właściwie na nią reagować. Trudne książki też warte są czytania!